Z pewnością wielu naszych słuchaczy wyborem tytułu wprawiliśmy w niemałe zakłopotanie. Przyzwyczailiśmy ich w końcu do tego, że tematem naszych rozmów jest historia. Skąd wziął się nagle tez zwierz i do tego został przez nas tak czule potraktowany? Nie pojawił się przypadkowo. Były ku temu ważkie powody.
Lektury, lektury
Rozmowę zaczęliśmy od omawiania książek i artykułów… zupełnie odmiennych. Jeden z nas skupił się na roli języka, w zasadzie – tożsamości językowej w budowaniu wspólnot etnicznych i narodowych. By następnie przejść do prezentacji publikacji o jednej z rodzin możnowładczych XIV-wiecznych Węgier, która stworzyła na Bałkanach prawdziwy ekosystem klientów i współpracowników niezależnie od języka związanych z nią szlachciców. Drugi przedstawił bardzo interesującą pracę poświęconą historii Polski, a w zasadzie dziejom procesów modernizacyjnych Polski widzianych przez pryzmat funkcjonowania tutejszych miast. Później przeszedł do omawiania artykułu przedstawiającego wykorzystywanie osoby Sophie Scholl, zamordowanej przez niemieckich nazistów działaczki antyhitlerowskiej, współtwórczyni ruchu Białej Róży, w przestrzeni publicznej współczesnych Niemiec.
Postacie historyczne a Instagram
Próbę identyfikowania się z jej postawą podjęli ostatnio niemieccy antyszczepionkowcy, nie spotkało się to jednak z aprobatą społeczną. Dużo większym powodzeniem cieszy się natomiast jej fikcyjne konto na jednym z serwisów społecznościowych, na którym prezentowane są w formie postów relacje z życia bohaterki. W estetyce tego serwisu, tak, jakby istniał on w momencie jej śmierci. Jeden z nas stawia pytania o sensowność wykorzystywania w ten sposób mediów do przekazywania informacji o wydarzeniach wyrastających z bardzo skomplikowanego kontekstu. Na ile współczesne media sprzyjają przekazywaniu wiarygodnego obrazu przeszłości, a na ile podążając za dążeniem to utożsamiania się z postaciami z przeszłości spłaszczają dotyczące ich zdarzenia?
Tożsamościowa rola symboli
Głównym tematem naszych rozważań było zagadnienie identyfikowania się wspólnot z pewnymi symbolami. Temat tylko zarysowaliśmy, ale wyszliśmy od podróży jednego z nas do Gorzowa Wielkopolskiego. Tam wrocławscy studenci – paleontolodzy wraz z opiekunami i badaczami z całego kraju prezentowali wyniki badań nad szczątkami prehistorycznego nosorożca odkrytego w pobliżu miasta. Kampania marketingowa miasta wokół tego odkrycia dąży do uczynienia ze 'Stefanii’ (odkryte szczątki należą do gatunku Stephanorhinus kirchbergensis) jednego z symboli miasta. Z drugiej strony motywem przewodnim otrzymanych od władz miasta materiałów marketingowych była… kaseta magnetofonowa. W Gorzowie Wielkopolskim w czasach PRL mieściła się bowiem fabryka produkująca kultowe dziś C-60tki i C-90tki. Wskazujemy na znane i z innych miast – omówione przez Filipa Springera w jego książce 'Archipelag miast’ – powody takiego kultu kasety w Gorzowie (nostalgia za potęgą przemysłową i siłą wojewódzkiego miasta).
Stategie identyfikacyjne
Ale zadajemy też pytanie o inne strategie identyfikacyjne realizowane przez władze miejskie na ziemiach objętych polską państwowością w 1945 r. Jeden z nas zwraca uwagę, że generalnie w przestrzeni miejskiej dominują nawiązania z ogólnopolskiej historii i symboliki, drugi kwestionuje ten sąd wskazując na coraz szersze zainteresowanie historią przed 1945 r. wśród mieszkańców tych miejscowości. Zwracamy jednak uwagę także na inne wspólnoty, które szukają swoich form identyfikacji poprzez odwołanie do obcobrzmiących nazw i symboli. Podkreślamy, że identyfikacja z wizerunkiem, symbolem, ma wielowymiarowy charakter. Ale też w podsumowaniu zapraszamy naszych słuchaczy do dyskusji nad poszukiwaniem symbolicznych wyrazów tożsamości grup w obrębie naszego społeczeństwa.
Wymienione w czasie rozmowy publikacje i materiały:
Rafał Matyja, Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością, Kraków: Karakter, 2021.
