Inspiracją do rozmowy było zdjęcie, które ostatnio obiegło internet. Na samochodzie stała młoda kobieta z odsłoniętym biustem. W ręku trzymała zapaloną racę. Auto znajdowało się pośrodku ulicy otoczone tłumem demonstrujących. Scena ta przypominała obraz francuskiego malarza Eugena Delacroixa pt. Wolność wiodąca lud na barykady. Jakie oblicza miały rewolucje? Czy wybór postaci kobiecej był przypadkiem? Aż w końcu czy rewolucja jest kobietą?
Rewolucje naszymi oczami
Bardzo szybko uzgodniliśmy, że rewolucje nie miały tylko twarzy kobiecej. Oczywiście, nie jest przypadkiem, że artyści wykorzystywali motyw kobiety do zobrazowania momentu przełomowego. Nie bez powodu też obnażali je. Pozwałało to podkreślić nadzwyczajność sytuacji, wyrwanie z tradycyjnej roli. W niektórych przypadkach było podkreślenie tzw. nagiej prawdy, czyli czego, czego nie można ukryć, czemu należy sprostać Rewolucja jednak miała też twarz męską, choć ta nie była już estetycznie piękna. Często kojarzy się z przemocą. W swych narracjach historycy niekoniecznie jednak są wrażliwi na płeć aktorów wydarzeń. W opisach wielkich ruchów rewolucyjnych kobiety są marginalizowane, zapominane. Nie inaczej dzieje się w mediach. W pewnym filmie animowanym, dotyczącym polskiej historii bohaterem jest anonimowy robotnik, to on burzy mur (komunizmu?).
Proces emancypacji
Jednym z głównych problemów niedostrzegania kobiet w okresach przełomu były / są „kalki długiego trwania”. Kobietom w przeszłości przypisano konkretne role, wiodące od pramatki, opiekunki domowego ogniska, rodzicielki dzieci do pani domu na przedmieściach skupionej na dzieciach i mężu. Przemiany emancypacyjne po I wojnie światowej po raz pierwszy dały możliwość kobietom na samodzielne decydowanie o swym losie. Jak długi i nieoczywisty był to proces, ilustrujemy na przykładzie zapomnianej dzisiaj powieści Elizy Orzeszkowej pt. „Marta”. Młoda kobieta, wywodząca się z rodziny szlachckiej po stracie męża i utracie majątku nie jest w stanie utrzymać siebie i małej córki. Nie posiada wystarczającego wykształcenia, jej praktyczne umiejętności okazują się bardzo ograniczone. W końcu ginie tragicznie. Prawa polityczne zdobyte w wielu krajach po I wojnie światowej nie oznaczały równego statusu i takichże szans w życiu publicznym.
Doświadczenie generacyjne
Rewolucja posiadała różne oblicza. Nie można ich jedynie zredukować do symbolicznych barykad i krwawej walki. Tym mianem określa się także przemiany które zachodzą w sposób niekoniecznie od razu i nie oznaczają przede wszystkim politycznych zaburzeń. W przeszłości mieliśmy do czynienia z rewolucją przemysłową, obyczajową, informatyczną (by wymienić te ostatnie). Niektóre państwa po upadku reżymów totalitarnych przeżyły swoistą refolucję, głębokie reformy dokonały się w nich bez przemocy, licz poprzez program reform i ewolucji. Charakterystyczne dla każdego z tych ruchów jest doświadczenie generacyjne. Dopiero po wielu latach będzie można stwierdzić, jaki charakter miały wydarzenia, których jesteśmy dzisiaj świadkami. Jest to proces, który trwa, wiążę się z kolejnymi interpretacjami wprowadzanych zmian. Pokazywanie wydarzeń rewolucyjnych to opowieść o tworzeniu nowej tożsamości społeczeństw.
